21-01-2025 JOURE – Het aantal gevangen muskusratten in Fryslân bleef in 2024 stabiel. Terwijl het landelijke aantal vangsten door extra inzet van bestrijders en meer instroom vanuit met name Duitsland vanwege het kletsnatte voorjaar steeg. In het afgelopen jaar ving het Wetterskip 357 muskusratten en één beverrat. Muskus- en beverratten vormen een risico voor onze waterveiligheid, omdat ze gangen en holen graven in dijken.
In 2024 werden er in Fryslân en een deel van het Groninger Westerkwartier in totaal 357 muskusratten gevangen, in 2023 waren dit er 356. Wij zetten in het afgelopen jaar, net als in 2023, gericht extra bestrijdingsuren in op het noordoostelijk deel van Fryslân. In dit deel bevindt zich de grootste populatie muskusratten. In natuurgebied Fochteloërveen vingen we begin 2024 één beverrat; in 2023 waren er geen beverratvangsten.
Volgens ons dagelijks bestuurslid Monique Plantinga is de muskusrat- en beverratbestrijding in de afgelopen jaren in Fryslân en het Groninger Westerkwartier op orde. ‘In het verleden vingen we enorme aantallen muskusratten; in 1993 waren dit bijvoorbeeld 100.000 muskusratten. Door onze effectieve manier van werken is de populatie muskusratten in ons werkgebied nu beheersbaar. Dit betekent dat onze bestrijders meer uren kunnen inzetten voor de inventarisatie en bestrijding van andere invasieve soorten, zoals de monitoring van rivierkreeften en de bestrijding van grote waternavel. Deze soorten zijn ook een bedreiging voor de veiligheid van onze waterkeringen, de waterkwaliteit en de biodiversiteit. We hebben de Unie van Waterschappen wel gevraagd om goed de vinger aan de pols te blijven houden voor wat betreft de landelijke instroom van muskus- en beverratten vanuit Duitsland.’
Populatie onder controle
Het Wetterskip ving in de afgelopen zes jaar in haar beheergebied elk jaar gemiddeld 0,01 muskusrat per kilometer watergang. Dat betekent dat de populatie onder controle is en dat de muskusrat in feite is teruggedrongen uit Fryslân en het Groninger Westerkwartier. In 2024 is de bestrijding met een minimale inzet van velduren (0,26 uur per kilometer watergang) uitgevoerd. Het landelijk gemiddelde lag op 1,07 uur per kilometer watergang.
eDNA-methode
Het Wetterskip gebruikt sinds 2023 in haar hele werkgebied de innovatieve eDNA-methode standaard in de bestrijding. Met deze techniek zijn de opsporing en monitoring van muskus- en beverratten verbeterd. Wij kunnen nu concreet de aan- of afwezigheid van de muskusrat via dna-sporen van muskusratten in het water vaststellen. Zo kan worden voorkomen dat populaties ontstaan of zich opnieuw vestigen. Als door de eDNA-methode blijkt dat er in een gebied muskusratsporen zijn aangetroffen, kunnen de vallen gericht geplaatst worden op die locaties. Hierdoor vermindert ook het aantal bijvangsten in de kooien.
Bedreiging voor dijken en biodiversiteit
Muskus- en beverratten komen van nature niet voor in Nederland, ze zijn hier door menselijk handelen beland. Ook hebben de dieren bij ons nauwelijks natuurlijke vijanden. De dieren worden bestreden, omdat ze schade brengen aan waterkeringen en oevers, door holen en gangenstelsels in dijken te graven. Zo veroorzaken ze verzakkingen in dijken en kades. In het ergste geval kan een dijk of kade doorbreken waardoor er dorpen of zelfs steden onder water lopen.
Muskus- en beverratten vormen ook een bedreiging voor de biodiversiteit. Ze staan daarom allebei op de Europese lijst van Invasieve soorten. Ze eten planten als riet en lisdodde weg, en verdringen daardoor inheemse diersoorten zoals de zwarte stern, de roerdomp en de kleine karekiet. Deze vogels leven in het riet, waar ook de muskus- en beverratten hun leefomgeving hebben.
Gespecialiseerde bestrijders
Het Wetterskip heeft 28 gespecialiseerde veldmedewerkers flora en fauna in dienst die zorgen voor de inventarisatie en bestrijding van invasieve exoten in Fryslân en het Groninger Westerkwartier. Daaronder vallen de muskus- en beverratten.
Landelijke cijfers
In 2024 zijn er in totaal 65.811 muskusratten door de 21 waterschappen gevangen. Dat is een toename in vangsten van bijna 15.000 dieren, wat een stijging van 29 procent is ten opzichte van 2023. Het aantal beverratvangsten in 2024 bedroeg 1.862, een toename van 13 procent ten opzichte van 2023. Er zijn grote regionale verschillen.
Kletsnat voorjaar
De stijging van het aantal vangsten komt door meer inzet van bestrijders van de 21 waterschappen en meer instroom uit met name Duitsland door de lange periodes van hoog water in de winter en het voorjaar van 2024. Door het hoge water werden holen onbereikbaar, waardoor veel muskus- en beverratten door de sterke waterstroming stroomafwaarts, in ons land, hun heil zochten. Het grootste deel van de muskus- en beverratten is daar direct door de waterschappen in de grenszone gevangen.
Lees meer in het landelijke nieuwsbericht van de Unie van Waterschappen (externe website).