30-11-2024 JOURE – Het grondwater en oppervlaktewater bevat op veel plekken te veel stikstof en fosfor. Daarmee voldoet Nederland niet aan de doelen van de Europese Nitraatrichtlijn. Door te veel stikstof en fosfor voldoet in veel wateren in Nederland de biologische waterkwaliteit niet en staat de kwaliteit van het drinkwater in sommige delen van Nederland onder druk. Vooral in gebieden met een ondergrond van zand en löss is het belangrijk de kwaliteit van het grondwater te verbeteren. Dat blijkt uit het rapport Landbouwpraktijk en waterkwaliteit in Nederland 2020-2023.
In het rapport wordt de ontwikkeling van de nitraatconcentraties in grond- en oppervlaktewater en totale concentraties van stikstof en fosfor in oppervlaktewateren beschreven. De onderzoekers hebben de effecten van beleidsmaatregelen op de waterkwaliteit tot aan 2022 in beeld gebracht. De waterkwaliteit is sinds 2012 niet structureel verbeterd. Tussen 2020-2023 zijn de nitraatconcentraties in het grondwater onder landbouwbedrijven gestegen ten opzichte van 2016-2019.
Bij meer dan de helft van de landbouwbedrijven in de gebieden met een ondergrond van zand of löss is de nitraatconcentratie volgens de Europese norm vaak nog te hoog. Dit komt voor een deel door de droge zomers van 2018 tot 2020. Gewassen nemen bij droogte minder stikstof op waardoor er meer in de bodem achterblijft. Sinds 2021 dalen de nitraatconcentraties, maar deze concentraties zijn in deze gebieden nog steeds hoger dan voor 2018.
Door te veel stikstof en fosfor in oppervlaktewater voldoet in veel wateren in Nederland de biologische waterkwaliteit niet. In 44% van de wateren in Nederland is de biologie niet op orde mede als gevolg van meststoffen. In 11% van de wateren leven er nog genoeg planten en dieren, maar zijn de concentraties stikstof en fosfor wel te hoog.
Vooral op de zandgronden vormt nitraat een probleem voor de bronnen van drinkwater. Grondwater dat meer dan 50 milligram nitraat per liter bevat, is minder geschikt voor drinkwaterbereiding. In ongeveer 20% van de grondwaterwinningen zijn nu al problemen, of kunnen die in de nabije toekomst ontstaan.
Meer informatie is te vinden in het rapport ‘Landbouwpraktijk en waterkwaliteit in Nederland; toestand (2020-2023) en trend (1992-2023) Resultaten van de monitoring van de effecten van de EU Nitraatrichtlijn actieprogramma’s, 2024‘. Dat rapport kwam tot stand met inbreng van het RIVM, Rijkswaterstaat, Deltares, het CBS, Wageningen Economic Research en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.