24-10-2023 JOURE – Elk jaar geven boeren in de Gecombineerde Opgave de grond op die zij in agrarisch gebruik hebben. Deze opgave is de basis voor de berekening van de grondgebonden subsidies uit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en van de mestplaatsingsruimte. De inzichten over de opgave van grond die boeren niet in eigendom hebben zijn de afgelopen 5 jaar gewijzigd, stelt minister Adema van LNV
Tot 2017 werd door het ministerie van LNV aangenomen dat als de grond in gebruik was, dit met toestemming van de eigenaar gebeurde, mede omdat eigenaren niet aangaven dit als problematisch te ervaren. Het ministerie beschouwde het gebruik van grond met gedoogde toestemming van de eigenaar niet als een probleem voor het GLB of het mestbeleid. Na een discussie met de gemeente Berkelland werd dat in mei 2018 besproken met de Europese Commissie met het oog op een rechtmatige besteding van de Europese landbouwfondsen.
De Europese Commissie en de Nederlandse regering waren het erover eens dat het feitelijk grondgebruik door boeren van bermen die eigendom zijn van een gemeente, geen probleem is zolang die gemeente dit in de praktijk toestaat. In een dergelijke situatie mag de boer de oppervlakte aangeven en heeft hij recht op de steun. Sterker nog, indien de boer het perceel in gebruik heeft, maar het niet aangeeft, geeft de boer niet al zijn landbouwgrond aan, en is er sprake van een onregelmatigheid of ‘non-conformiteit’.
Na 2017 is er meer nadruk komen te liggen op de toestemming voor grondgebruik. Dit gebeurde mede op aanwijzing van de Algemene Rekenkamer. Waar voorheen werd uitgegaan van toestemming bij feitelijk grondgebruik zolang de eigenaar het in de praktijk toestond, wordt sinds 2018 steekproefsgewijs gecontroleerd op expliciete toestemming voor het gebruik, bijvoorbeeld door het opvragen van een overeenkomst of een verklaring van de eigenaar. Als er bij controle wordt vastgesteld dat er geen toestemming is voor het gebruik van het perceel wordt ook geen steun verstrekt voor het perceel.
Boeren zijn verplicht bij de Gecombineerde opgave alle grond op te geven die ze in gebruik hebben. Het gaat dan om percelen landbouwgrond die zij in gebruik hebben voor het uitvoeren van landbouwactiviteiten, en aangrenzende landschapselementen zoals poelen en bomenrijen. Er moet toestemming zijn van de eigenaar of de pachter om de grond te gebruiken.
Grondruil en andere vormen van grondgebruik op basis van mondelinge overeenkomsten komen veel voor in de Nederlandse agrarische sector. Dit is ook toegestaan. Het is boeren echter niet toegestaan om grond op te geven die zij niet in gebruik hebben of waarvoor zij geen gebruikstitel hebben. RVO.nl en NVWA controleren hier jaarlijks op met een risicogerichte steekproef, 100% controledekking is niet uitvoerbaar. RVO.nl corrigeert geconstateerde fouten en waar een vermoeden is van fraude, wordt aangifte gedaan.
De Auditdienst Rijk ziet voor de Europese Commissie toe op de effectiviteit van de controles. Over de boekjaren 2021 en 2022 heeft de Europese Commissie ook aandacht gevraagd voor de controles op grondgebruik en toestemming. Daarover is het ministerie van LNV nu in gesprek met de Europese Commissie. Handhaving op grondgebruik is aan gemeenten en andere eigenaren zelf.